Trzecie piętro -
czwarte, piąte -
parapet okna
byle prędzej
głową w dół
pod jakimś kątem
skoczyć!...
I pogrzebać ból.
Nie ma ludzi* -
desperacja
Pustka! Wściekłość!
Nie ma Boga!
Świst powietrza -
dom... akacja
z kwieciem bladym
jak ma trwoga...
- - - -
Potem cisza...
Potem spokój...
I już nigdy, nigdzie ja.
Jeszcze tylko serce moje
dawnych burz
tęsknotą drga...
(Warszawa, 1942 r.)
*Nie ma ludzi… — wiersz powstał w getcie
warszawskim, do którego autorka trafiła w wieku 17 lat wspólnie z
rodzicami; ojciec autorki zmarł w maju 1942 na tyfus. Wiersz był reakcją
na wiadomość, że matka autorki została zabrana na Umschlagplatz, czyli
miejsce, z którego w tym czasie wyruszały transporty więźniów getta do
obozu zagłady w Treblince oraz obozów w dystrykcie lubelskim.
Getto warszawskie było zamkniętą dzielnicą, utworzoną jesienią 1940 r.
przez nazistów dla odizolowania osób pochodzenia żydowskiego od reszty
polskiego społeczeństwa i od dzielnicy niemieckiej. Na niewielkim
terytorium stłoczono 460 tys. osób, przesiedlonych z różnych części
Warszawy oraz z innych miejscowości wcielonych do III Rzeszy. Z czasem
dzielnicę szczelnie zamknięto, nikt nie mógł jej opuścić bez zgody
okupacyjnych władz. Zapasy żywności i innych artykułów przywiezione
przez przesiedleńców szybko się wyczerpały, a w getcie zaczął panować
głód i choroby.
Wynikało to z planowej polityki nazistów, którzy
ograniczyli dzienną dawkę kalorii do 180 (czyli 10 proc. tego, czego
potrzebuje dorosła osoba). Ponad 90 tys. więźniów getta zmarło z głodu i
chorób w ciągu pierwszych kilkunastu miesięcy działania getta.
22 lipca 1942 rozpoczęła się tzw. wielka akcja deportacyjna.
W ciągu
kolejnych dwóch miesięcy mieszkanki i mieszkańców getta gromadzono na
Umschlaplatzu, gdzie oczekiwali od kilku godzin do kilku dni na
transport do obozów zagłady. W tym okresie wywieziono 250–300 tys. osób,
w tym ponad 50 tys. dzieci, z czego 4 tys. z blisko trzydziestu
sierocińców i internatów. Dopiero we wrześniu mieszkańcy getta pozyskali
informacje, że transporty kończyły się w obozach zagłady ludobójstwem.
Wielka akcja zakończyła się 24 września.
Na terenie zmniejszonego getta
pozostało 60 tys., a kolejna fala deportacji rozpoczęła się w styczniu
1943 r. W międzyczasie żydowskie organizacje oporu pozyskały uzbrojenie,
dzięki czemu wszczęły dwa powstania, pierwsze, mniejsze, 18 stycznia,
drugie, rozpoczęte 19 kwietnia 1943, trwało do 16 maja.
Jeszcze przez
kilka miesięcy ostatni ocaleńcy ukrywali się wśród gryzów getta.
Nieliczni powstańcy, którym udało się uniknąć deportacji, dołączyli do
Armii Ludowej lub Armii Krajowej, część także brała udział w powstaniu
warszawskim 1944.
Źródło: WolneLektury.pl